Με αφορμή ένα άρθρο μιας εφημερίδας ευρείας κυκλοφορίας που μιλούσε για "χλωριωμενα κοτόπουλα" ορμόνες και αντιβιοτικά στη διατροφή των ζώων και επειδή γνωρίζουμε πως υπάρχουν δεκάδες διατροφικοί μύθοι, βρήκαμε τους πλέον κατάλληλους ειδικούς που απαντούν αναλυτικά και εμπεριστατωμενα στο άρθρο της και όχι μόνο. Τον κτηνίατρο του ΕΦΕΤ κος Apostolos Kintaoglou και τον Constantinos Kyriakis μετάδιδακτορικό ερευνητή του πανεπιστημίου της Georgia και επίκουρο καθηγητή κτηνιατρικης στο Πανεπιστήμιο Auburn των ΗΠΑ. Το παρακάτω κείμενο είναι του κου Kyriakis και εγώ απλώς έχω κάνει την "επιμέλεια". Η επιστημονική αλήθεια πρέπει να είναι επιδίωξη μας σε όλα τα επίπεδα διότι η παραπληροφορηση και οι μύθοι κυριαρχούν στη ζωή μας. "Η αλήθεια είναι πως ιστορικά η Ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι πολύ πιο αυστηρή από την αντίστοιχη Αμερικανική σε ό,τι αφορά τη χρήση ορμονών και αντιβιοτικών στα παραγωγικά ζώα. Ας πάρουμε ένα από τα αγαπημένα ζητήματα των ψεκασμένων συνωμοσιολόγων που κατά καιρούς ουρλιάζουν για «τις ορμόνες που ποτίζουν τα ζώα». Ένα ζωικό προϊόν που είτε παράγεται στην ΕΕ, είτε εισάγεται από την ΕΕ, προέρχεται από ζώα που ποτέ στη ζωή τους δεν έχουν λάβει μισό γραμμάριο ορμόνης. Η ΕΕ, τότε ΕΟΚ, έχει απαγορεύσει αυστηρά τη χρήση ορμονών στα παραγωγικά ζώα ήδη από τη δεκαετία του 1980. Μάλιστα το 1995 είχε δολοφονηθεί κτηνιατρος στο Βέλγιο από κύκλωμα διακινητών ορμονών για βοοειδη. Αντίθετα τις ΗΠΑ, μέχρι σήμερα γίνεται χρήση ορμονών για την αύξηση της παραγωγής σε αγελάδες γαλακτοπαραγωγής, βοοειδή κρεοπαραγωγής, χοίρους και γαλοπούλες. Ορμόνες δεν χρησιμοποιούνται στα κοτόπουλα. Η χορήγηση ορμονών γίνεται πάντα υπό την επίβλεψη κτηνιάτρου. Συγκεκριμένα, στις αγελάδες γαλακτοπαραγωγής χορηγείται συνθετική ανασυνδυασμενη βόεια σωματοτροπίνη - recombinant bovine somatotropin (rBST). Σύμφωνα με έρευνα του Αμερικανικού υπουργείου γεωργία (USDA) το 2007, μόλις το 17% των αγελάδων λαμβάνουν ορμόνες. Μπορεί μεν η χρήση σωματοτροπίνης να αυξήσει τη γαλακτοπαραγωγή μέχρι 10-15%, αλλά έχει σημαντικές επιπτώσεις της στην υγεία του ζώου, με αποτέλεσμα να μειωθεί ο χρόνος εκμετάλλευσης μίας αγελάδας στην εκτροφή. Δηλαδή, το ζώο παράγει γάλα για λιγότερα χρόνια, πριν εξαντληθεί και πάει στο σφαγείο, οπότε ο παραγωγός πρέπει να το αντικαταστήσει με νέο (ακριβό) ζώο. Έτσι πλέον οι Αμερικανοί παραγωγοί απομακρύνονται από τη χρήση σωματοτροπίνης. Επιπλέον, οι καταναλωτές αποφεύγουν προϊόντα από ζώα που παίρνουν ορμόνες. Έτσι σήμερα στο σούπερ μάρκετ οι περισσότερες συσκευασίες γάλακτος αναφέρουν πως προέρχονται από ζώα που δε λαμβάνουν ορμόνες. Σε ότι αφορά τις επιπτώσεις στην υγεία του καταναλωτή δεν έχουν αποδειχθεί άμεσες συνέπειες, καθώς οι ποσότητες σωματοτροπίνης που φτάνουν στο γάλα είναι πολύ μικρές και η ορμόνη καταστρέφεται στο πεπτικό σύστημα: Στα βοοειδή κρεοπαραγωγής στις ΗΠΑ χορηγούνται οιστρογόνα, με τη μορφή εμφυτευμάτων (implants), τα οποία απελευθερώνουν τις ορμόνες σε διάστημα μηνών. Θεωρητικά όταν το ζώο φτάσει στο σφαγείο, δεν έχει κατάλοιπα ορμονών στο κρέας του. Η πρακτική είναι αρκετά δημοφιλής αν και πάλι, οι καταναλωτές φαίνεται πως προτιμούν κρέας από ζώα που δεν έχουν πάρει συνθετικές ορμόνες. Τέλος, σε ότι αφορά τους χοίρους, γίνεται σχετικά εκτεταμένη χρήση β-αδρενεργικών αγωνιστών, μέσω τις τροφής. Σε αυτό το σημείο πρέπει να εξηγήσουμε τι είναι ο χρόνος αναμονής για κάποιο κτηνιατρικό σκεύασμα που απευθύνεται σε παραγωγικά ζώα. Είναι το ελάχιστο χρονικό διάστημα που απαιτείται να παρέλθει μεταξύ της τελευταίας χορήγησης του φαρμακευτικού προϊόντος και της σφαγής του ζώου, προκειμένου να μην υπάρχει κατάλοιπο του φαρμάκου στο τελικό προϊόν (κρέας, γάλα κ.α.). Τόσο στην περίπτωση των β-αδρενεργικών αγωνιστών, όσο και σ’ αυτή των οιστρογόνων στα βοοειδή, υπάρχει ελάχιστος χρόνος αναμονής, που εφόσον τηρείται από τους παραγωγούς, το τελικό προϊόν είναι «καθαρό» Συνεπώς ορμόνες δεν χρησιμοποιούνται ούτε υπάρχουν σε ΚΑΝΕΝΑ κρέας που καταναλώνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μόνο στις ΗΠΑ αλλά και εκεί οι παραγωγοί απομακρύνονται από τη χρήση τους και λόγω κόστους αλλά κυρίως γιατί οι καταναλωτές στρέφονται σε πιστοποιημενα προϊόντα από ζώα που εκτρεφονται χωρίς ορμόνες. Στο άρθρο της εφημερίδας αναφέρονται επίσης τα πουλερικά ως "κοτόπουλα με χλωρίνη". Από τη βιβλιογραφία που μας έστειλε ο κος Κινταογλου προκύπτει πως πρόκειται ουσιαστικά για κοτόπουλα που έχουν πλυθεί με χλωριωμενο νερό, όπως αυτό που που πίνουμε από το δίκτυο όπου χρησιμοποιείται χλώριο ως αντιμικροβιακο και ουδόλως για κοτόπουλα με χλωρίνη βέβαια. Η χρήση της εκπλυσης των πουλερικών με χλωριωμενο νερό είναι αποτελεσματική στην εξόντωση σοβαρών παθογόνων που ευδοκιμούν στα κοτόπουλα όπως η Σαλμονέλα και ασφαλής σύμφωνα με τις υπηρεσίες υγείας. Παρόλα αυτά η εκπλυση με χλωριωμενο νερό ΔΕΝ επιτρέπεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ και πολλά χρόνια. Άρα ούτε εδώ υφίσταται θέμα. Πάμε και στα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται στην κτηνοτροφία και πράγματι αποτελούν σοβαρή και άμεση απειλή για την υγεία του ανθρώπου. Για δεκαετίες, τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στην Ευρώπη γινόταν εκτεταμένη χρήση αντιβιοτικών ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ, ουσιαστικά για τη βελτίωση των αποδόσεων των ζώων. Η χρήση αυτή ήταν καταχρηστική, για να μην πω εγκληματική, αφού κατ’ αυτόν τον τρόπο η κτηνοτροφία «παρήγαγε» βακτήρια ανθεκτικά σε ολόκληρες κλάσεις (κατηγορίες) αντιβιοτικών. Η χορήγηση αντιβιοτικών γινόταν είτε άπαξ ενέσιμα με αντιβιοτικά μακράς δράσης (long acting) σε συγκεκριμένα στάδια της παραγωγής (πχ πριν την μεταφορά ζώων σε νέες εγκαταστάσεις και την ανάμιξη ζώων από πολλές πηγές-φάρμες) ή μέσω τις τροφής για μεγάλο διάστημα της εκτροφής (εβδομάδες ή και μήνες). Η δεύτερη πρακτική ήταν πιο συνήθης και πιο επικίνδυνη για τη δημόσια υγεία. Σ’ αυτό το σημείο αξίζει να πούμε πως σε όγκο, τα αντιβιοτικά που μέχρι πρόσφατα λάμβαναν τα ζώα αποτελούσαν το 80% του συνόλου των αντιβιοτικών που χρησιμοποιούταν παγκοσμίως, ενώ μόλις το 20% των αντιβιοτικών καταναλωνόταν στην ιατρική του ανθρώπου. Όπως είπαμε παραπάνω, η ΕΕ επέβαλλε αυστηρά της διακοπή της προληπτικής χορήγησης αντιβιοτικών το 2006, ενώ οι ΗΠΑ, καταϊδρωμένες μόλις το 2016 (με πιλοτική μείωση χρήσης αντιβιοτικών το 2013). Βέβαια το Υπ. Γεωργίας των ΗΠΑ έχει απαγορεύσει τη χρήση συγκεκριμένων κρίσιμων για τη δημόσια υγεία κλάσεων αντιβιοτικών στα ζώα εδώ και κάποια χρόνια. Πλέον η χρήση αντιβιοτικών στα παραγωγικά ζώα επιτρέπεται μόνο θεραπευτικά και με κτηνιατρική συνταγή. Στις ΗΠΑ η εφαρμογή της κατάργησης των αντιβιοτικών, μέχρις στιγμής είναι αρκετά αυστηρή και υπάρχουν μηχανισμοί που ελέγχουν το βαθμό εφαρμογής της νέας νομοθεσίας. Σε ότι αφορά τις ανακρίβειες του άρθρου της εφημερίδας , πιθανώς οι πηγές είναι διετίας και ο αρθρογράφος δεν τις διασταύρωσε ή πήρε το άρθρο κατ’ ευθειαν από αγγλική εφημερίδα που χρησιμοποίησε παλαιότερες στατιστικές. Πλέον ένα μοσχάρι που εκτρέφεται στις ΗΠΑ δεν παίρνει κατ' ανάγκην περισσότερα αντιβιοτικά από το αντίστοιχο μοσχαράκι στη Μεγάλη Βρετανία. Εκεί που υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με την υπερβολική χρήση αντιβιοτικών στα παραγωγικά ζώα είναι στις αναπτυσσόμενες χώρες, πολλές εκ των οποίων εξάγουν τρόφιμα στην ΕΕ, όπως η Βραζιλία, οι Ινδίες, η Ταϊλανδή κ.α. Σε κάποιες από αυτές τις χώρες δεν υπάρχει κανένας έλεγχος, χρησιμοποιούνται φάρμακα εξαιρετικά επικίνδυνα (πχ χλωραμφενικόλη σε γαρίδες) και δεν τηρούνται οι χρόνοι αναμονής. Κυρίως οι Ευρωπαϊκοί ελεγκτικοί μηχανισμοί, που είναι πιο μπροστά σε σχέση με τους Αμερικανικούς, βρίσκουν αρκετά συχνά κατάλοιπα επικίνδυνων φαρμάκων σε προϊόντα ζωικής προέλευσης, ειδικά από τρίτες χώρες. Με λίγα λόγια. Τα αντιβιοτικά στα ζώα στην Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποιούνται μόνο θεραπευτικά και όχι προληπτικά δηλαδή μόνο σε άρρωστα ζώα όπως και στον άνθρωπο. Ενδεχομένως να υπάρχει πρόβλημα στην Ελλάδα επειδή η αγορά αντιβιοτικών γίνεται εύκολα και χωρίς ιατρική συνταγή και για τα τρόφιμα που εισάγονται από τρίτες χώρες ίδιως της Ασίας που ενδεχομένως χρησιμοποιούνται ακόμα πολύ ισχυρά αντιβιοτικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μη ελεγχόμενης και δήθεν χωριατικης και υγιεινής εκτροφής είναι η ιστορία που περιγράφει ο κτηνίατρος κος Κινταογλου που μας λέει χαρακτηριστικά : "την πρώτη φορά που έκανα νεκροτομή σε "αλανιάρα" κότα στο Αγροτικό Κτηνιατρείο πριν 33 χρόνια, είδα πλήρη άτλαντα της παρασιτολογίας των πτηνών (ταινίες, ασκαρίδες, αλλοιώσεις από κοκκίδια, σκλήκια πιδάκιμ- σαλεβν), και στάνταρ ερώτηση της γιαγιάς "τις ποτίζω τιραμυκίν γιατρέ'μ αλλά αυτές πάλι ψοφούν". (Η τιραμυκιν είναι το γνωστό αντιβιοτικό τεραμυκίνη). Για τα προϊόντα πάντως που εισάγονται από τις τρίτες χώρες οι εγκαταστάσεις τους επιθεωρούνται από κλιμάκια του FVO (Food And Veterinary Office), εγκρίνονται, παίρνουν ειδικό κωδικό αριθμό όπως και τα ευρωπαϊκά, και γίνονται δειγματοληπτικοί έλεγχοι μόλις φτάσουν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Συνεπώς οι τροφές που παράγονται από επώνυμες πηγές είναι πολύ πιο ασφαλείς και πολύ πιο αυστηρά ελεγχόμενες από τις λεγόμενες αγνές, σπιτικές όπου εκεί δεν υπάρχει κανένας έλεγχος ούτε στον τρόπο διατροφής, ούτε στο παραγόμενο προϊόν.
